Als toegangspoort tot Zuid-Amerika heeft Colombia het potentieel om een producent van hernieuwbare energie van wereldklasse te worden. De toegang tot zowel de Atlantische als de Stille Oceaan – de enige plek in Zuid-Amerika waar dat het geval is – maakt de vorming van wereldwijde maritieme netwerken voor de export van hernieuwbare energie mogelijk. Met name de noordkust van Colombia beschikt over hoge windsnelheden en een zonnestraling die klaar is voor exploitatie.
De Colombiaanse regering is zich bewust van dit potentieel en heeft zich ingespannen om van het land een regionale leider op het gebied van hernieuwbare energie te maken.
De regio Guajira, in het noordoosten van Colombia, ligt in het epicentrum van de binnenlandse windenergie-industrie vanwege de gunstige ligging op een schiereiland en het droge, vlakke terrein, waar de wind ononderbroken kan waaien met snelheden van 8,5 tot 8,75 meter per seconde, boven de wereldwijde gemiddelden. De regering van president Duque is bezig met de ontwikkeling van een reeks van zestien nieuwe windmolenparken verspreid over de regio. Het eerste, het windmolenpark Guajira I, zal naar verwachting dit jaar operationeel worden en 20 megawatt (MW) aan stroom leveren. Als alle projecten tegen 2031 volgens plan zijn voltooid, zou het netwerk van windparken 17% van het elektriciteitsnet van het land van stroom kunnen voorzien. Gemeenten volgen in de voetsporen van de nationale regering. Barranquilla, de grootste Colombiaanse stad aan de Caraïbische kust, heeft een overeenkomst ondertekend met Copenhagen Infrastructure Partners voor een haalbaarheidsstudie om een offshore-windmolenpark van 350 MW te onderzoeken.
Windenergie vertegenwoordigt slechts een deel van de langetermijnvooruitzichten van het land op het gebied van hernieuwbare energie. Colombia is ook zijn waterstofcapaciteiten aan het uitbreiden en trekt investeerders en proefprojecten naar zijn snel groeiende markt. In maart heeft Ecopetrol, de oliemaatschappij van de Colombiaanse staat, het eerste proefproject voor groene waterstof in Colombia opgestart in zijn raffinaderij in Cartagena. Het project zal gepaard gaan met een jaarlijkse investering van $140 miljoen tot 2040 voor de productie van groene waterstof. De Caraïbische kust van Colombia is goed gepositioneerd voor groene waterstof door zijn voordeel op het gebied van schone energieopwekking – zoals blijkt uit Guajira – en zijn goed gevestigde havens die gemakkelijk toegang bieden tot Noord- en Zuid-Amerika en Europa voor potentiële export. Verwacht wordt dat de genivelleerde kosten van waterstof in Colombia tegen 2030 gelijk zullen zijn aan die van andere leiders op de waterstofmarkt, zoals Chili en Australië. Volgens ramingen zou de productie van groene en blauwe waterstof tegen 2050 tussen 3,2 en 5,8 megaton kunnen bereiken.
Politieke en technische belemmeringen hebben de ontwikkeling van schone energie in Colombia echter afgeremd en blijven de schaalbaarheid in de weg staan. Om legaal infrastructuur aan te leggen in de Guajira, moet de regering toestemming krijgen van de bewoners, de inheemse Wayúus, een gemeenschap die kampt met hoge percentages armoede, ondervoeding en werkloosheid in vergelijking met de nationale gemiddelden. Critici beweren dat de regio historisch gezien is verwaarloosd van partnerschappen en ontwikkelingsmogelijkheden in de regio, en dat er ongepaste compensatie is gegeven voor land dat is aangekocht voor projectontwikkeling. Deze trend zette zich voort bij de oprichting van het eerste windmolenpark van het land, Jepírachi, in 2004, en soortgelijke klachten zijn geuit in lopende windenergieprojecten. De Wayúus beweren dat windprojecten grote stukken land van de gemeenschap afnemen en hen niet voldoende compenseren voor de waarde van het land. De gespannen verhoudingen in de regio hebben de regio zo beroofd van het nut van haar gunstige geografie.
Het windmolenpark van Jepírachi is ook typerend voor de technische hindernissen waarmee investeringen in windmolenparken in Colombia te kampen hebben. Wanbeheer en slecht onderhoud hebben geleid tot langdurige vertragingen in de exploitatie en hebben de doeltreffendheid van de installaties verzwakt. Afgezien van de problemen die dit gebrek aan gebruik oplevert voor een gestage opwekking, ontbreekt het groene waterstoffabrieken aan de energie die zij nodig hebben, waardoor de vooruitzichten voor binnenlandse waterstofproductie somberder worden.
Om het potentieel van het land op het gebied van hernieuwbare energie te benutten, moet de Colombiaanse regering een tweeledige aanpak volgen: een klimaat bevorderen waarin buitenlandse en binnenlandse investeringen kunnen worden aangetrokken voor een gevarieerde projectportefeuille, en lokale gemeenschappen en gemeenten betrekken als leiders bij de ontwikkeling van hernieuwbare projecten.
Bestaande overheidsinitiatieven, zoals de energietransitiewet nr. 2099, creëren een fiscaal kader en belastingvoordelen voor investeringen in onconventionele hernieuwbare energiebronnen, waaronder groene en blauwe waterstof. Wetsvoorstel 365, dat niet-traditionele brandstofbronnen bevordert, is een ander goed uitgangspunt. De invoering van een binnenlands systeem voor de handel in emissierechten en meer uitgebreide belastingvoordelen voor bedrijven die in waterstof investeren, zou de ontwikkeling van blauwe en groene waterstof nog steviger in de hand werken.
Adequate particuliere en overheidsinvesteringen zijn een noodzaak, maar moeten ook gepaard gaan met verantwoordingsplicht om ervoor te zorgen dat kansarme en lokale gemeenschappen naar behoren worden betrokken bij de ontwikkeling van hernieuwbare projecten. De opname van Colombiaanse gemeenten aan de Caribische kust zou de continue toegang tot schone energie uitbreiden tot een regio die gedeeltelijk is losgekoppeld van het nationale elektriciteitsnet en regelmatig met stroomonderbrekingen te kampen heeft. Maar retoriek alleen is niet voldoende. Waar nodig moeten concessies worden gedaan, zowel om milieurechtvaardigheid na te streven als om de levensduur van het windmolenparkproject te verzekeren.
De weg naar Colombia’s decarbonisatie is niet eenvoudig. Het land zal nog heel wat hindernissen moeten overwinnen om zijn troeven inzake hernieuwbare energiebronnen uit te spelen. Als de regering echter een holistische strategie volgt, zal zij in staat zijn haar uitgebreide hulpbronnen met succes in te zetten en uit te groeien tot een leider op het gebied van hernieuwbare energie in Latijns-Amerika.
